Aretranca, segundo a definición do dicionario da RAG, é a habilidade para falar con segundas intencións, especialmente cando se procura unha graza intencionada no que se di. Comparada coa ironía, que consiste en expresar algo dicindo o contrario do que se quere dar a entender coa axuda da entoación, comparte similitudes pero emprega un código claramente diferenciado. Abofé que si.

Ambos os conceptos están vinculados ao humor, unha característica esencial da modernidade, cuxa esencia radica no subxectivismo e na capacidade para cuestionar as convencións establecidas. A través do humor, a persoa non só desafía as normas, senón que tamén afirma a súa singularidade.

Por iso, a retranca, como forma propia de expresión cultural galega, transcende ao simple acto de comunicar. Reflicte a historia, as vivencias e as peculiaridades dun pobo que, ao longo dos séculos, soubo adaptarse e resistir ás adversidades. Máis ca unha forma de humor ou de comunicación, é unha identidade compartida e un recurso de resiliencia que amosa a experiencia colectiva galega.

Este tipo de expresión destaca pola súa ambigüidade e polo uso intencionado da ironía, o que obriga ao interlocutor a descifrar un significado oculto baixo unha aparente inxenuidade. Esta sutileza non só esixe intelixencia por parte do emisor, senón tamén complicidade e perspicacia por parte do receptor. A retranca, polo tanto, constrúe pontes entre os participantes na conversa, creando unha sorte de pacto implícito onde o entendemento depende dunha clave cultural compartida.

A súa orixe histórica pode rastrexarse nas circunstancias sociais e patrimoniais de Galiza, un territorio historicamente lastrado polo control de poderes económicos e políticos alleos. Situación que creou unha cosmovisión onde a supervivencia requiría flexibilidade e agudeza mental. Nunha sociedade onde moitas veces non era seguro falar abertamente, a retranca foi unha maneira de expresar opinións críticas sen confrontación directa, xogando coas dobres lecturas e coa agudeza.

Daquela é evidente que a retranca vai máis alá da evasión: é unha maneira de resistencia. Na súa esencia está a capacidade de rir ante as dificultades, funcionando como un mecanismo de defensa que alixeira as adversidades. Este humor permite darlle a volta á realidade, atopar puntos de vista inesperados e manter unha certa distancia emocional fronte aos problemas. É unha expresión de resiliencia e un antídoto contra a gravidade das situacións que ameazan o espírito colectivo.

Hoxe, nun mundo onde a comunicación se simplifica e acelera, a retranca destaca como unha forma de humor que desafía á superficialidade. Conservala significa preservar unha identidade cultural única e reafirmar a singularidade dun pobo que soubo converter a adversidade en creatividade.

Así, pois, a retranca é máis ca unha anécdota ou un estilo comunicativo. É un reflexo da alma galega, unha ferramenta de interacción social, un mecanismo de defensa emocional e unha mostra de enxeño colectivo. É espírito dun pobo que, fronte a calquera situación, é capaz de responder cun sorriso sutil e unha resposta cargada de significado. Ironía que brota da terra, fino humor de raíz.