A publicación do informe sobre o “Coñecemento e o uso do galego” do IGE é, sen dúbida, un retrato cruel dunha situación presumible: a nosa lingua está esmorecendo. Os datos son tan demoledores que, incluso para os máis optimistas, resultan imposibles de ignorar. Segundo esta enquisa, a poboación que sempre fala castelán en Galiza xa é maioritaria, superando a quen fala galego.

Por se isto non fora suficiente, un terzo das nenas e nenos de cinco anos saben falar “pouco ou nada” en galego. A situación é descrita con exactitude como un estado de emerxencia lingüística extrema. Sen ir máis lonxe, o Consello de Europa destacou recentemente que o ensino en Galiza non garante a competencia en galego, e a propia Xunta segue sen posibilitar materiais didácticos na nosa lingua. Asociacións e institucións a prol da lingua levan anos advertindo desta deriva, con informes e razóns tan sólidas como previsibles. Desde o “bilingüismo harmónico” ata o decreto do plurilingüismo, pasamos de slogans inofensivos a políticas devastadoras. Chove sobre mollado.

A planificación lingüística galega está máis orientada a elaborar discursos de desculpa que a impulsar a lingua. Mirar os resultados do Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega, é ver que ningún dos obxectivos se está a cumprir

A planificación lingüística galega está máis orientada a elaborar discursos de desculpa que a impulsar a lingua. Mirar os resultados do Plan Xeral de Normalización da Lingua Galega, é ver que ningún dos obxectivos se está a cumprir. O máis ambicioso de todos, “conseguir para a lingua galega máis funcións sociais e máis espazos de uso, outorgando prioridade a súa presenza en sectores estratéxicos” é, por usar un eufemismo, un rotundo fracaso. Agora proponse un “acordo pola lingua”. A realidade é que este acordo non só constata o fracaso das súas políticas, senón que tamén esconde trampas e obstáculos para a participación de entidades como A Mesa pola Normalización Lingüística, que leva décadas liderando a defensa do noso idioma. A nosa lingua non precisa pactos de papel nin liturxias de acompañamento; precisa medidas efectivas que devolvan o galego aos espazos que lle corresponden. Necesitamos un goberno que comprenda que a política lingüística non é unha cuestión de cordialidade ou amabilidade, senón de xustiza social e cultural. 

Lembremos as palabras de Castelao: “Se aínda somos galegos é por obra e gracia do idioma.” Esa é a verdadeira trabe de ouro do noso patrimonio colectivo. É a nosa marca de identidade nun mundo plural. Non precisamos que nos veñan redescubrir o que xa sabemos, senón que deixen de entorpecer o idioma, co seu cínico proxecto político que, até agora, parece contemplar a extinción da nosa lingua como un proceso natural do que ninguén se atreve a asumir a súa responsabilidade.

Así que aquí estamos, diante dun estado de emerxencia, co idioma ameazado. Podemos escoller seguir escoitando palabras baleiras ou poñer man á obra para recuperar o que é noso. Que ninguén nos veña dicir que o futuro do galego está garantido pola boa vontade. O futuro do galego estará garantido cando nós, como sociedade, decidamos remar na súa defensa sen mirar para outro lado.