O Portal das Palabras, iniciativa conxunta da Academia Galega da lingua (RAG) e a Fundación Barrié, naceu co obxectivo de modernizar o traballo lexicográfico e divulgar a lingua galega dun xeito próximo e atractivo. A través de xogos, contidos didácticos e propostas interactivas, conéctase o léxico coa realidade contemporánea. Unha das iniciativas máis recoñecidas deste proxecto é a elección da “Palabra do Ano”, unha tradición que leva máis dunha década convidando á cidadanía a participar neste peculiar certame; no vieiro de éxito doutras institucións lingüísticas similares.

Non resulta sorprendente, todo o contrario, que o vocábulo máis votado a nivel popular, elixida palabra de 2024, sexa “cantareira”, chea de resonancias poéticas, musicais e culturais. Este termo, que evoca a voz feminina e colectiva, simboliza a capacidade de transmitir, enriquecer e celebrar o patrimonio oral galego. A súa escolla é especialmente significativa nun ano no que as Letras Galegas renderán homenaxe ás mulleres que, ao longo dos séculos, conservaron vivo o cancioneiro popular galego, contribuíndo de xeito esencial á preservación da lingua e a cultura do país.

A celebración das Letras Galegas para este ano que remata de comezar, estará dedicado a unha nómina de mulleres falecidas, vinculadas á lírica popular, participando da música e canto tradicional. Varias delas figuran entre as informantes que colaboraron co Cancioneiro Popular Galego, unha obra monumental publicada hai corenta anos pola musicóloga suíza Dorothé Schubarth e o académico Antón Santamarina. Este cancioneiro recolleu unha ampla variedade de expresións musicais e poéticas: cantos de labor, arrolos, romances, regueifas ou parrafeos, testemuñas vivas dunha tradición que se mantivo na memoria colectiva grazas, en boa medida, a estas cantareiras.

A decisión de centrar as Letras Galegas no legado das cantareiras representa un punto de inflexión. Alén de recoñecer a súa contribución á creación e conservación dun tesouro patrimonial colectivo, esta elección tamén apela ás novas xeracións de músicos e creadores que se inspiran na tradición para proxectar no presente a riqueza da lingua e a cultura galegas. Así, as cantigas, que noutrora animaban traballos agrícolas ou seráns, atopan hoxe novos escenarios: conservatorios, festivais e repertorios de grupos tradicionais e contemporáneos, mostrando que a súa vitalidade segue intacta.

Este vínculo entre música e poesía, presente desde as orixes da lírica galega, converteuse nun refuxio esencial para a lingua durante os séculos de prohibición. Fóra das canles oficiais, a poesía oral sobreviviu grazas á espontaneidade e resistencia das comunidades que a transmitiron. O labor das cantareiras, menosprezado polos estamentos oficiais, resultou clave para manter viva a lingua.

Neste ano 2025, o legado das cantareiras invítanos a celebrar a lingua e a cultura galegas como un espazo vivo, colectivo e contemporáneo. A escolla de “cantareira” como palabra do ano simboliza un chamamento a recoñecer e renovar este patrimonio, conectando pasado e presente, tradición e modernidade. A festa, que se celebrará con solemnidade o 17 de maio, será un tributo á riqueza cultural que define Galiza e á súa capacidade de proxectarse ao mundo fiel a súa identidade propia.